Ngành công nghiệp anime Nhật Bản đang chứng kiến một cuộc cạnh tranh gay gắt chưa từng có, khi các tập đoàn lớn, đài truyền hình, và cả những công ty công nghệ mới nổi đều đang dốc sức giành lấy thị phần trong thị trường béo bở này. Sự bùng nổ của hàng loạt thương vụ mua bán và sáp nhập (M&A) cùng với sự thay đổi chiến lược của các nền tảng phát trực tuyến lớn như Netflix đã vẽ nên một bức tranh đầy biến động và hứa hẹn nhiều thay đổi trong tương lai gần.
Sự Nổi Lên Của Các “Ông Lớn” Và Những Thương Vụ M&A Đình Đám
Năm 2024 đã trở thành một năm bản lề cho ngành công nghiệp anime Nhật Bản với hàng loạt các thương vụ M&A đáng chú ý, phản ánh tham vọng mở rộng quy mô và tầm ảnh hưởng của các công ty lớn. Nổi bật trong số đó là việc Bandai Namco Filmworks (thuộc Bandai Namco Holdings) thâu tóm studio 8-Bit, đơn vị đứng sau thành công của bộ anime đình đám Blue Lock. Tiếp đó, Toho cũng không kém cạnh khi mua lại Science SARU, studio đã tạo nên tác phẩm Dandadan. Gần đây nhất, vào tháng 7/2024, Kadokawa đã hoàn tất thương vụ mua lại Douga Kobo, nhà sản xuất của bộ Oshi no Ko.
Không chỉ dừng lại ở thị trường nội địa, các thương vụ M&A còn vươn ra tầm quốc tế. Toho đã tạo nên một cú sốc lớn khi mua lại GKIDS, nhà phân phối phim hoạt hình uy tín tại Mỹ, mở đường cho việc kinh doanh anime tại thị trường Bắc Mỹ đầy tiềm năng. Vào cuối năm 2024, thông tin về việc Sony Group đang cân nhắc mua lại Kadokawa đã làm dậy sóng dư luận. Mặc dù thương vụ này không thành hiện thực, Sony chỉ tăng tỷ lệ sở hữu trong Kadokawa lên xấp xỉ 10% và trở thành cổ đông lớn nhất, nhưng nó đã cho thấy rõ tham vọng thống lĩnh thị trường của “ông lớn” này. Nếu thương vụ thành công, sự kết hợp giữa Sony, với mảng kinh doanh anime lớn nhất thế giới, và Kadokawa, đơn vị sản xuất hơn 40 tựa anime mỗi năm, sẽ tạo ra một thế lực gần như không thể cản phá.
Thị Trường Bùng Nổ Kéo Theo Chi Phí Sản Xuất Tăng Cao
Động lực chính thúc đẩy sự cạnh tranh khốc liệt này chính là sự tăng trưởng vượt bậc của thị trường anime toàn cầu. Từ mức 1.476,9 tỷ yên vào năm 2013, thị trường này đã tăng vọt lên 3.346,5 tỷ yên vào năm 2023. Đáng chú ý, thị trường nước ngoài ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng, gấp 6 lần trong vòng 10 năm, từ 247,7 tỷ yên lên 1.722,2 tỷ yên. Sức hấp dẫn của một thị trường đang trên đà phát triển mạnh mẽ đã thôi thúc các công ty tích cực mở rộng hoạt động nhằm giành lấy “miếng bánh” ngày càng lớn.
Tuy nhiên, đi kèm với sự tăng trưởng là sự leo thang chóng mặt của chi phí sản xuất. Nếu như 10 năm trước, kinh phí cho một tập phim anime truyền hình 30 phút thường chỉ khoảng 10 triệu yên, và 20 triệu yên đã được xem là con số khổng lồ, thì hiện nay, mức chi phí tối thiểu đã lên tới 25 triệu yên. Đối với các dự án lớn, con số này có thể chạm ngưỡng 50 triệu yên, thậm chí 100 triệu yên. Điều này đồng nghĩa với việc sản xuất một mùa anime 13 tập có thể ngốn hơn 1 tỷ yên.
Ngay cả khi áp dụng mô hình ủy ban sản xuất để chia sẻ rủi ro, chỉ một số ít công ty có đủ tiềm lực tài chính để sản xuất đồng thời nhiều dự án anime lớn. Chính vì vậy, các dự án “bom tấn” thường tập trung vào tay những “ông lớn” như Sony, Bandai Namco Holdings (công ty đồ chơi có vốn hóa thị trường lớn nhất thế giới), và Toho (một hãng phim lớn của Nhật Bản). Những tập đoàn này được dự đoán sẽ tiếp tục giữ vai trò chủ chốt trong ngành công nghiệp anime năm 2025. Tuy nhiên, bên cạnh những “gã khổng lồ” quen thuộc, thị trường cũng sẽ chứng kiến sự tham gia của những công ty mới, hứa hẹn mang đến làn gió mới và gia tăng cạnh tranh.
Sự “Hạ Nhiệt” Của Các Nền Tảng Phát Trực Tuyến Và Vai Trò Mới Của Đài Truyền Hình
Từng được xem là mối đe dọa tiềm tàng đối với ngành công nghiệp anime Nhật Bản nhờ tiềm lực tài chính mạnh mẽ và hệ thống phân phối toàn cầu, các nền tảng phát trực tuyến quốc tế như Netflix và Walt Disney đang dần “hạ nhiệt” trong cuộc đua đầu tư vào anime gốc Nhật Bản. Nguyên nhân chính là do các dự án độc quyền không mang lại hiệu quả như kỳ vọng.
Thực tế cho thấy, các bộ anime Nhật Bản vẫn giữ được sức hút lớn, nhưng chủ yếu là những tác phẩm “bom tấn” được phát sóng rộng rãi trên nhiều nền tảng như One Piece, Naruto và Attack on Titan. Thay vì đổ tiền vào việc mua bản quyền độc quyền, các nền tảng này hiện chỉ tập trung vào việc mua bản quyền phát sóng các tác phẩm nổi tiếng. Kết quả là, mô hình ủy ban sản xuất vẫn tiếp tục giữ vai trò trung tâm trong việc lên kế hoạch và sản xuất anime, sau đó bán bản quyền cho các nhà phân phối trong và ngoài nước.
Bên cạnh các nền tảng phát trực tuyến, một đối thủ đáng gờm khác đang nổi lên chính là các đài truyền hình. Tưởng chừng như đã mất đi vị thế do sự bùng nổ của các dịch vụ phát trực tuyến, ít ai ngờ rằng các đài truyền hình lại đang tích cực đầu tư mạnh mẽ vào lĩnh vực anime. Thương vụ Nippon TV mua lại Studio Ghibli với giá hơn 10 tỷ yên vào cuối năm 2023 là một minh chứng rõ ràng cho xu hướng này.
Các đài truyền hình đang tích cực thiết lập các khung giờ phát sóng anime mới, chủ yếu vào tối cuối tuần, với những tác phẩm nổi bật như The Apothecary Diaries (Nippon TV), SPY x FAMILY (TV Tokyo) và Babbling Vamping (TV Asahi). Đáng chú ý, One Piece của Fuji TV cũng đã được chuyển sang khung giờ 11 giờ tối thứ Sáu kể từ tháng 4 năm nay. Điểm chung của những bộ anime này là đều có sự đầu tư của các đài truyền hình. Mục tiêu của họ không chỉ dừng lại ở việc tăng tỷ lệ người xem mà còn là nâng cao nhận thức về tác phẩm và mở rộng sang các hình thức kinh doanh khác.
Trước đây, vai trò của các đài truyền hình trong kinh doanh anime khá hạn chế. Mặc dù phát sóng nhiều chương trình anime, nhưng họ ít khi tham gia đầu tư vào sản xuất mà chủ yếu tập trung vào việc bán quảng cáo và khung giờ phát sóng. Điều này đồng nghĩa với việc họ đã bỏ lỡ cơ hội khai thác tiềm năng to lớn từ sự phát triển bùng nổ của thị trường anime. Tuy nhiên, TV Tokyo đã chứng minh điều ngược lại khi đầu tư vào các bộ anime thiếu nhi nổi tiếng như Pokémon, Naruto và Yu-Gi-Oh!, gặt hái thành công vang dội nhờ bán bản quyền ra nước ngoài. Mô hình thành công của TV Tokyo đã trở thành kim chỉ nam cho các đài truyền hình khác, khi họ nhận ra anime chính là chìa khóa để gia tăng doanh thu ngoài quảng cáo.
Các đài truyền hình sở hữu lợi thế đáng kể trong việc quảng bá anime nhờ tầm ảnh hưởng rộng lớn của truyền hình và kinh nghiệm lâu năm trong kinh doanh quốc tế thông qua việc bán chương trình. Ngoài ra, các nền tảng phát trực tuyến trong nước như U-NEXT, Hulu và AbemaTV (được đầu tư bởi TBS, Nippon TV và TV Asahi) cũng đang có tầm ảnh hưởng ngày càng lớn. TVer, nền tảng xem phim miễn phí có quảng cáo đang phát triển nhanh chóng, cũng là một sản phẩm của liên minh các đài truyền hình tư nhân. Sự tham gia tích cực của các đài truyền hình, với kinh nghiệm sản xuất chương trình dày dặn và mối quan hệ chặt chẽ với các nhà sản xuất, vào thị trường anime từ năm 2025 trở đi là một yếu tố đáng chú ý và hứa hẹn sẽ làm thay đổi cục diện cạnh tranh.
DMM và CyberAgent: Những “Kẻ Ngoại Đạo” Đầy Tham Vọng
Bên cạnh các “ông lớn” và đài truyền hình, hai cái tên khác đang nổi lên như những đối thủ đáng gờm trong ngành công nghiệp anime là DMM và CyberAgent. Cả hai đều sở hữu nền tảng phát trực tuyến và đang tích cực đầu tư vào lĩnh vực này, công khai bày tỏ tham vọng mở rộng mảng kinh doanh anime trong những năm gần đây.
Điểm mạnh của DMM và CyberAgent nằm ở nền tảng công nghệ thông tin (IT) vững chắc. Trong bối cảnh hoạt động của người hâm mộ anime, từ xem phim, cập nhật thông tin đến giao tiếp, chủ yếu diễn ra trên internet, DMM và CyberAgent, với chuyên môn về IT và hiểu biết sâu sắc về hành vi người dùng, sẽ có lợi thế cạnh tranh đáng kể. Quan trọng hơn, cả hai đều sở hữu nguồn lực tài chính dồi dào để đầu tư vào các dự án lớn. Minh chứng rõ ràng là việc CyberAgent đã chi tới 16,9 tỷ yên để mua lại công ty game Nitroplus vào tháng 7 năm ngoái. Nitroplus là đơn vị tham gia sản xuất nhiều bộ anime nổi tiếng như Touken Ranbu, Puella Magi Madoka Magica và Fate/Zero.
CyberAgent không chỉ dừng lại ở việc đầu tư vào ủy ban sản xuất mà còn phát triển các dự án gốc, quản lý bản quyền và hướng đến thị trường quốc tế. Họ cũng có thế mạnh về truyền thông đa phương tiện, bao gồm cả game, và đang tích cực mua lại các IP (sở hữu trí tuệ) để mở rộng mảng kinh doanh anime. Đặc biệt đáng chú ý là việc DMM và CyberAgent đang lấn sân sang lĩnh vực sản xuất anime.
DMM đã thành lập CUE vào năm 2023, còn CyberAgent thành lập CA SOA vào tháng 1 năm nay. Việc thành lập một studio anime không chỉ đòi hỏi nguồn lực tài chính lớn mà còn cần có đội ngũ sản xuất giàu kinh nghiệm và các dự án chất lượng. Trong bối cảnh ngành công nghiệp anime đang thiếu hụt nhân sự trầm trọng, việc các công ty ngoài ngành tham gia vào lĩnh vực này là một thách thức không nhỏ.
Để giải quyết vấn đề này, DMM đã chiêu mộ một nhà sản xuất kỳ cựu từ studio lâu đời Production I.G về làm giám đốc CUE. Tương tự, CyberAgent cũng mời một nhà sản xuất giàu kinh nghiệm từ Bandai Namco Filmworks về lãnh đạo CA SOA. Với việc nhanh chóng xây dựng hệ thống sản xuất anime hoàn chỉnh, DMM và CyberAgent được dự đoán sẽ ngày càng có ảnh hưởng lớn trong ngành, trở thành những đối thủ đáng gờm đối với cả các “ông lớn” lẫn đài truyền hình.
Tóm lại
Cuộc chiến giành thị phần trong ngành công nghiệp anime Nhật Bản đang bước vào giai đoạn khốc liệt nhất, với sự tham gia của nhiều “tay chơi” hùng mạnh, từ các tập đoàn giải trí lâu đời, đài truyền hình cho đến các công ty công nghệ mới nổi. Sự bùng nổ của thị trường, đặc biệt là thị trường nước ngoài, cùng với những thay đổi trong chiến lược của các nền tảng phát trực tuyến đã tạo nên một bức tranh đầy biến động và hứa hẹn nhiều thay đổi thú vị trong tương lai của ngành công nghiệp đầy tiềm năng này.